Phức cảm tự ti là trạng thái bạn cảm thấy thiếu tự tin và không đủ tốt trong cuộc sống

Nguyên nhân phức cảm tự ti

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến phức cảm tự ti [1] như:

Trải nghiệm từ thời thơ ấu

Cảm giác tự ti thường là bình thường trong thời thơ ấu.Trẻ em trải qua cảm giác tự ti như một cách tự nhiên để khuyến khích bản thân phát triển, cải thiện mỗi ngày và trở thành người trưởng thành. Trẻ em được nuôi dưỡng đúng cách để vượt qua thách thức có thể vượt qua cảm giác thiếu tự tin và học cách đối mặt với thử thách trong cuộc sống mà không cảm thấy xấu hổ khi gặp khó khăn.

Tuy nhiên đôi khi những cảm giác thiếu tự tin này trở nên áp đảo, quá sức chịu đựng và chúng tạo ra những điều không lành mạnh trong cuộc sống của họ. Những đứa trẻ lớn lên được cha mẹ chăm sóc, nuông chiều quá mức có thể không có khả năng tự chăm sóc bản thân khi lớn lên. Tương tự như vậy những đứa trẻ bị lạm dụng hoặc tổn thương về tinh thần hoặc thể chất cũng có xu hướng rụt rè và tự ti về khả năng của bản thân.

Quá chú trọng đến vẻ bề ngoài

Cầu kỳ về ngoại hinh là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, khi một người quá chú trọng vào vẻ bề ngoài, đặc điểm khuôn mặt hoặc các đặc điểm cơ thể khác thì thực sự đáng lo ngại. Điều này dần dần có thể khiến bạn luôn lo lắng, không hài lòng và tự ti về bản thân. Đặc biệt khi bạn thấy một ai đó nhận xét về ngoại hình của mình, bạn càng có xu hướng tự ti hơn. 

Quá chú trọng đến vẻ bề ngoài là một nguyên nhân dẫn đến chứng phức cảm tự ti

Những thách thức về kinh tế và đời sống xã hội

Những thách thức về kinh tế và đời sống xã hội mang đến những hệ quả rõ ràng như phải hy sinh những nhu cầu như sở thích cá nhân để trang trải những vấn đề cuộc sống hàng ngày như mua đồ ăn, thanh toán hóa đơn, đóng học phí cho con cái ... Điều kiện kinh tế hạn hẹp dần dần gây ra những cảm xúc tiêu cực cho tâm trí.

Trong trường hợp một người là người có khả năng kinh tế thấp nhất trong nhóm bạn hoặc liên tục phải nhờ vả bạn bè và gia đình giúp đỡ, điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực và khiến người đó đánh giá bản thân ít có giá trị và dần tự ti. Tương tự, điều này cũng có thể xảy ra nếu một người lớn lên dưới hoàn cảnh kinh tế khó khăn, luôn phải xin giúp đỡ hoặc tiền.

Người trưởng thành ở trong những hoàn cảnh như không thể tìm được việc làm, gặp trở ngại xã hội như khó tìm được người để kết hôn, hoặc gặp những tình huống xấu hổ công khai cũng có thể dẫn đến cảm giác tự ti.

Những thách thức về kinh tế và đời sống xã hội có thể khiến bạn cảm thấy tự ti

Dấu hiệu của phức cảm tự ti

Một số dấu hiệu phổ biến của cảm giác tự ti đó [2] là:

• Luôn có tâm trạng tồi tệ, cảm thấy suy sụp liên tục và không có ý chí để thay đổi.

• Tự đánh giá giá trị bản thân thấp, thiếu tự tin.

• Cảm thấy bất lực hoặc tâm lý yếu đuối.

• Không có động lực để làm việc hay phát triển bản thân.

• Thường xuyên lo lắng, bồn chồn, căng thẳng hoặc cảm thấy không đủ năng lực.

• Cảm thấy tội lỗi về những lựa chọn và hành động của mình. Đặc biệt với mỗi quyết định mà không có được kết quả như mong muốn, bạn cảm thấy bản thân không có năng lực và tự ti khi ra những quyết định tiếp theo.

• Dễ tổn thương khi người khác chỉ trích bạn, ghi nhớ những lời chỉ trích đó nhưng thay vì cải thiện lại để chúng kéo bạn xuống.

• Không tự tin khi nhìn trực diện vào mắt người khác và khó khăn khi giao tiếp bằng ánh mắt.

• Thường nói bằng giọng điệu thấp và nhẹ nhàng, đôi khi là nói rất nhỏ ngay cả khi nói chuyện với người thân, bạn bè.

• Xem nhẹ những thành tựu mà mình đạt được và luôn so sánh với thành tựu của người khác.

• Khó khăn trong việc tự khen ngợi bản thân nhưng luôn tìm kiếm sự công nhận và lời khen từ người khác.

• Khó duy trì mối quan hệ lâu dài. Thường xuyên tránh né giao tiếp xã hội.

• Tìm kiếm sự chú ý bằng cách giả vờ ốm hoặc gây hấn với người xung quanh.

Luôn có tâm trạng tồi tệ và cảm thấy suy sụp là một trong những dấu hiệu của phức cảm tự ti

Ảnh hưởng của phức cảm tự ti

Bạn mắc chứng phức cảm tự ti và luôn cho rằng người khác tốt hơn bạn, điều này có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày của bạn. Sống cuộc sống với phức cảm tự ti có thể có những ảnh hưởng sau đây:

Xu hướng tìm đến các chất gây nghiện

Xu hướng tìm đến các chất gây nghiện thường xuyên xảy ra với những người mắc chứng phức cảm tự ti. Thường xuyên phải tương tác với những người xung quanh bạn luôn cho rằng tốt hơn bạn, ở phía trên bạn khiến bạn cảm thấy mặc cảm. Bạn muốn thoát khỏi những điều này và các chất gây nghiện nhiều khi là giải pháp mà bạn lựa chọn.

Mặc dù các chất gây nghiện có thể đem lại cảm giác nhất định nhưng nó không thể thay đổi bất kỳ điều gì của bạn. Ngược lại dần dần bạn sẽ bị phụ thuộc vào chúng. Những chất gây nghiện này cũng sẽ làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn và khiến tình trạng nhiều khi trở nên phức tạp hơn.

Trầm cảm

Khi bạn không cảm thấy đủ mạnh mẽ hoặc xứng đáng để tương tác bình đẳng với bạn bè, gia đình và đồng nghiệp, điều này có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tinh thần và hạnh phúc của bạn.

Việc luôn cảm thấy mình không có giá trị, không có hy vọng, ý nghĩa nếu không được cải thiện có thể khiến bạn bị trầm cảm. Bạn có thể mất hứng thú với những hoạt động mình thích, mất ngủ, ăn uống kém hay có ý nghĩ hủy hoại bản thân.

Phức cảm tự ti có thể dẫn đến trầm cảm

Chất lượng cuộc sống kém

Bạn có thể không còn tập trung vào công việc khi quá lo lắng về việc tỏ ra kém cỏi so với đồng nghiệp. Bạn có thể bỏ lỡ những cơ hội, mục tiêu hay niềm vui trong cuộc sống khi bạn luôn tự giới hạn mình và không dám thử thách bản thân. Bạn có thể gặp khó khăn trong việc giao tiếp, làm việc nhóm hay xây dựng những mối quan hệ chất lượng. Bạn có thể không biết cách tự chăm sóc bản thân, tự khen ngợi bản thân hay tự yêu bản thân.

3 cách vượt qua phức cảm tự ti

Bạn hoàn toàn có thể vượt qua phức cảm tự ti. Thời gian, công sức, sự kiên nhẫn và một cách thức phù hợp sẽ giúp bạn vượt qua sự tự ti. Hãy tham khảo 3 cách dưới đây [3] để thực hiện điều đó:

Viết nhật ký và thiền định

Viết nhật ký đã được chứng minh là rất hiệu quả trong việc kiểm soát các triệu chứng của phức cảm tự ti. Điều này cũng hiệu quả trong việc theo dõi cảm xúc của bạn và xác định nguyên nhân cốt lõi của vấn đề. Bắt đầu với việc viết nhật ký sẽ đem lại nhiều lợi ích cho bạn trong quá trình vượt qua sự tự ti.

Bạn có thể ghi lại những suy nghĩ, cảm xúc và hành động của mình. Bạn có thể nhận ra những suy nghĩ tiêu cực và thay thế chúng bởi những suy nghĩ tích cực. Bạn cũng có thể viết ra những điều bạn đã thực hiện được, điều này sẽ tạo động lực và giúp bạn tự tin hơn. 

Viết nhật ký là một cách hiệu quả giúp bạn vượt qua chứng phức cảm tự ti

Thiền là một cách tốt để thư giãn và hướng sự tập trung của bạn vào bản thân. Nếu bạn cảm thấy lo lắng hay không tự tin về bản thân, hãy sống chậm lại và tập trung vào hơi thể, cơ thể và hiện tại. Thiền có thể giúp bạn giảm sự căng thẳng, lo âu và tăng cường ý thức về giá trị của bản thân.

Tự nói chuyện tích cực

Bạn nên dừng suy nghĩ và lo lắng về những gì người khác nói về mình. Thay vào đó hãy tự đánh giá bản thân và tự nói những chuyện tích cực với chính mình. Bạn phải tử tế với chính mình mỗi ngày và đừng so sánh bản thân với bất kỳ ai. Điều này sẽ giúp bạn tăng cường lòng tự trọng và sự tự tin.

Bạn có thể sử dụng những câu nói như “tôi có khả năng làm được điều này, tôi xứng đáng với sự hạnh phúc” để khích lệ bản thân và đối phó với những tình huống khó khăn. Bạn cũng có thể dùng những câu nói như “tôi đã làm tốt, tôi đã cố gắng hết sức, tôi đã học được học được một kỹ năng mới” để khen ngợi bản thân và công nhận những tiến bộ của mình.

Ở bên những người tích cực

Ở bên những người tích cực là một cách để bạn học hỏi, lấy cảm hứng và nhận được sự ủng hộ từ những người bạn tin tưởng và yêu quý. Những người tích cực sẽ lan tỏa những cảm xúc tích cực, sự tự tin đến với bạn.

Ở bên những người tích cực có thể giúp bạn vượt qua phức cảm tự ti

Bạn có thể tìm kiếm những người có chung sở thích, mục tiêu hay giá trị với bạn và xây dựng những mối quan hệ chân thành, tôn trọng và độc lập. Bạn cũng nên tránh những người có thái độ tiêu cực, chỉ trích hay lợi dụng bạn và cố gắng giới hạn tiếp xúc với họ.

Kết luận:

Phức cảm tự ti là trạng thái tâm lý mà bạn cảm thấy thiếu tự tin và không đủ tốt trong cuộc sống hàng ngày. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến chứng phức cảm tự ti như kinh nghiệm thời thơ ấu, quá chú trọng đến bề ngoài hay gặp những khó khăn về kinh tế và đời sống xã hội. Có một số dấu hiệu có thể giúp bạn xác định được bản thân hay người khác đang trải qua phức cảm tự ti. Bạn có thể vượt qua phức cảm tự ti bằng những cách ĐƠN GIẢN như viết nhật ký và thiền định, tự nói chuyện tích cực và ở bên những người tích cực. Hãy bắt đầu từ hôm nay và bạn sẽ thấy sự khác biệt trong cách bạn nhìn nhận bản thân và cuộc sống. Cảm ơn bạn đã đọc bài viết!

Nguồn tham khảo: [1] Dany Paul Baby, MD, What To Know About an Inferiority Complex, webmd, 2022

[2] Elizabeth Plumptre, What Is an Inferiority Complex?, verywellmind, 2022

[3] Do I Have an Inferiority Complex? How Do I Overcome It?, kentuckycounselingcente, 2021