Bài viết

Chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ cải thiện sức khỏe hiệu quả

03/11/2023

03 phút đọc

Dinh Dưỡng Lời khuyên Sống Khỏe

Nội dung bài viết

Gan nhiễm mỡ là bệnh gì?
Chế độ ăn dành cho người mắc gan nhiễm mỡ
Bệnh gan nhiễm mỡ nên ăn gì?
Những thực phẩm cần kiêng khi bị gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ là tình trạng bệnh phổ biến hiện nay đặc biệt dễ xảy ra ở đàn ông do uống nhiều rượu bia, chế độ ăn không lành mạnh. Cơ thể con người lưu trữ chất béo để lấy năng lượng và cách nhiệt ở nhiều bộ phận khác nhau, bao gồm cả gan. Nếu hàm lượng chất béo trong gan quá cao có thể biểu hiện bệnh gan nhiễm mỡ.

Thay đổi chế độ ăn uống là phương pháp điều trị đầu tiên cho tình trạng này. Trong bài viết này, AIA Việt Nam sẽ đề xuất một số loại thực phẩm nên đưa vào chế độ ăn kiêng cho bệnh gan nhiễm mỡ và các loại thực phẩm khác cần tránh.

Gan nhiễm mỡ là bệnh gì?

Bệnh gan nhiễm mỡ là tình trạng các bạn chứa quá nhiều chất béo trong gan. Chức năng thông thường của gan là loại bỏ các chất độc tố, sản xuất mật và protein tiêu hoá.

Có hai loại bệnh gan nhiễm mỡ chính: bệnh gan liên quan đến rượu (ARLD) và bệnh gan nhiễm mỡ không liên quan đến rượu (NAFLD). Hơn nữa, người mang thai cũng có thể phát triển một dạng bệnh gan nhiễm mỡ được gọi là gan nhiễm mỡ cấp tính khi mang thai. Biến chứng hiếm gặp này có thể xảy ra trong giai đoạn đầu sau sinh.

Bệnh gan nhiễm mỡ làm tổn thương gan, khiến gan không thể loại bỏ độc tố khỏi máu và sản xuất mật cho hệ tiêu hóa. Khi gan không thể thực hiện các nhiệm vụ này một cách hiệu quả, một người có nguy cơ phát triển các vấn đề khác trên khắp cơ thể của họ.

Theo Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA) [1], các yếu tố lối sống bao gồm chế độ ăn uống và tập thể dục là chìa khóa để quản lý gan nhiễm mỡ không liên quan đến rượu . Một chế độ ăn uống cân bằng cũng có thể giúp ngăn ngừa suy dinh dưỡng ở những người bị bệnh gan liên quan đến rượu đã phát triển xơ gan.

Chế độ ăn dành cho người mắc gan nhiễm mỡ

Một chế độ ăn uống hợp lý và lối sống khoa học có vai trò quan trọng trong việc cải thiện chức năng gan và hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ. Vậy những nhóm thực phẩm nào nên có mặt trong khẩu phần ăn của người bị gan nhiễm mỡ?

Cung cấp đủ chất đạm

Chất đạm (protein) là dưỡng chất thiết yếu cho việc tái tạo mô trong cơ thể. Tỷ lệ đạm trong cơ thể con người dao động từ 10 – 20%, phụ thuộc vào cân nặng, thể trạng và tuổi tác. Đối với người bình thường, lượng đạm cần thiết mỗi ngày là 0,8 gram/kg cân nặng. Tuy nhiên, những người mắc bệnh gan cần bổ sung từ 1-1,5 gram đạm/kg cân nặng để giúp gan hoạt động tốt hơn, giảm bớt áp lực lên các mô cơ. Người bệnh nên lựa chọn các nguồn protein phù hợp, chẳng hạn như thịt gà, cá, các loại đậu và hạt, để cân bằng lượng đạm và tránh ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Xem thêm chất đạm có nhiều trong các loại thực phẩm nào?

Bổ sung chất béo lành mạnh

Các tế bào sử dụng glucose để tạo ra năng lượng, và insulin giúp vận chuyển glucose từ thức ăn đã tiêu hóa vào tế bào. Tuy nhiên, ở những người bị gan nhiễm mỡ, có thể xảy ra hiện tượng kháng insulin, khiến cơ thể không thể sử dụng hiệu quả glucose, dẫn đến sự tích tụ glucose trong máu và gan, gây ra sự hình thành chất béo. Một số loại chất béo lành mạnh từ dầu vừng, dầu đậu nành, các loại hạt, cá hồi, ô liu, bơ... có thể giúp cơ thể sử dụng glucose hiệu quả hơn. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị người bị gan nhiễm mỡ nên sử dụng dầu thực vật thay vì mỡ động vật.

Xem thêm về chất béo và khái niệm chất béo lành mạnh là gì?

Tăng cường chất xơ

Chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tiêu hóa, kiểm soát cholesterol và ổn định lượng đường trong máu, đồng thời giảm tải áp lực lên chức năng lọc máu của gan. Người bệnh nên chọn những loại thực phẩm giàu chất xơ hòa tan như yến mạch, lúa mạch, cà rốt, đậu và các loại trái cây thuộc họ cam quýt.

Bổ sung vitamin và chất chống oxy hóa

Khi dinh dưỡng không được phân giải đúng cách, các tế bào dễ bị tổn thương, dẫn đến tích tụ chất béo trong gan. Các hợp chất chống oxy hóa có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi các tổn thương này. Các loại thực phẩm giàu vitamin và chất chống oxy hóa bao gồm hạt hướng dương, quả hạnh, dầu thực vật như dầu ô liu hoặc dầu hạt cải, cà phê, trà xanh, tỏi sống, rau và các loại quả mọng.

Ăn ít đường và muối

Sử dụng quá nhiều gia vị là một trong những nguyên nhân gây ra các bệnh lý về gan, bao gồm gan nhiễm mỡ. Để giảm tải áp lực cho gan, cần hình thành thói quen ăn nhạt, hạn chế gia vị, đặc biệt là đường và muối. Người bị gan nhiễm mỡ chỉ nên tiêu thụ 25 gram đường mỗi ngày và nên lấy đường từ trái cây, mật ong, tinh bột. Tương tự, lượng muối trong bữa ăn cũng cần được kiểm soát, với tối đa 5 gram muối mỗi ngày theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng.

Hạn chế tinh bột

Tinh bột là thành phần chính trong cơm, khoai tây, bánh mì… Tuy nhiên, ở người bị gan nhiễm mỡ, chức năng gan suy giảm khiến cơ thể không thể chuyển hóa hết lượng carbohydrate dư thừa, tạo áp lực lên gan. Do đó, để giảm tải áp lực này, người bệnh nên hạn chế lượng tinh bột tiêu thụ. Trong khi người khỏe mạnh có thể nạp vào cơ thể lượng tinh bột chiếm khoảng 30% tổng năng lượng mỗi bữa ăn, thì đối với người mắc các vấn đề về gan, lượng này chỉ nên chiếm khoảng 20% và có thể thay thế bằng gạo lứt, bánh mì nguyên cám, cùng với việc bổ sung thêm rau xanh và củ quả.

Bệnh gan nhiễm mỡ nên ăn gì?

Tùy thuộc vào loại bệnh gan nhiễm mỡ mà một người mắc phải, chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp tạo ra một kế hoạch ăn kiêng tùy chỉnh phù hợp với sở thích, triệu chứng và tình trạng sức khỏe của họ.

Một số loại thực phẩm cụ thể có thể đặc biệt hữu ích cho những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ bao gồm:

Tỏi

Tỏi

Tỏi là một thành phần chính trong nhiều chế độ ăn kiêng và nó có thể mang lại lợi ích cho những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Một nghiên cứu năm 2016 [3] trong Nghiên cứu y sinh tiên tiến cho thấy rằng các chất bổ sung bột tỏi dường như giúp giảm trọng lượng cơ thể và khối lượng mỡ trong cơ thể ở những người bị bệnh gan nhiễm mỡ không liên quan đến rượu.

Bông cải xanh

Ăn nhiều loại rau khác nhau rất hữu ích cho những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ và bông cải xanh là một loại rau mà người mắc bệnh gan nhiễm mỡ nên nghiêm túc cân nhắc đưa vào chế độ ăn uống của họ.

Bông cải xanh

Một nghiên cứu trên động vật năm 2016 [4] được công bố trên Tạp chí Dinh dưỡng cho thấy việc tiêu thụ bông cải xanh trong thời gian dài giúp ngăn ngừa sự tích tụ chất béo trong gan chuột.

Các nhà nghiên cứu vẫn cần tiến hành các nghiên cứu sâu hơn liên quan đến con người. Tuy nhiên, nghiên cứu ban đầu về tác động của việc tiêu thụ bông cải xanh đối với sự phát triển của bệnh gan nhiễm mỡ có vẻ đầy hứa hẹn.

Trà xanh

Trà xanh

Trà xanh cung cấp một số chất chống oxy hóa, chẳng hạn như catechin. Nghiên cứu [5] cho thấy rằng những chất chống oxy hóa này có thể giúp cải thiện các triệu chứng của bệnh gan nhiễm mỡ.

Cà phê

Uống cà phê là thói quen buổi sáng của nhiều người. Tuy nhiên, nó có thể mang lại lợi ích ngoài việc cung cấp năng lượng cho những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ.

Một nghiên cứu trên động vật năm 2019 [8] cho thấy rằng cà phê không chứa cafein làm giảm tổn thương gan và viêm ở những con chuột ăn chế độ ăn có hàm lượng chất béo, đường fructose và cholesterol cao.

Cà phê

Một nghiên cứu khác trên chuột cùng năm cho kết quả tương tự [9]. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng cà phê làm giảm lượng chất béo tích tụ trong gan chuột và cải thiện cách cơ thể chúng chuyển hóa năng lượng.

Quả óc chó

Mặc dù tất cả các loại hạt cây là một bổ sung tuyệt vời cho bất kỳ kế hoạch ăn kiêng nào, nhưng quả óc chó đặc biệt giàu axit béo omega-3 và có thể mang lại lợi ích cho những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ.

Quả óc chó

Mặc dù cần nghiên cứu thêm, nhưng một nghiên cứu năm 2019 [6] trên tạp chí Liver International cho thấy mức tiêu thụ hạt cao hơn có liên quan đáng kể đến tỷ lệ bệnh gan nhiễm mỡ không liên quan đến rượu thấp hơn.

Đậu nành

Một bài đánh giá năm 2019 [7] trên tạp chí Chất dinh dưỡng cho thấy rằng đậu nành và whey protein làm giảm sự tích tụ chất béo trong gan.

Đậu nành

Kết quả của một nghiên cứu trong tổng quan cho thấy mỡ gan giảm 20% ở phụ nữ béo phì ăn 60 gam (g) whey protein mỗi ngày trong 4 tuần.

Protein đậu nành chứa chất chống oxy hóa được gọi là isoflavone giúp cải thiện độ nhạy insulin và giảm chất béo trong cơ thể.

Xem thêm: Uống sữa đậu nành có tốt không? Công dụng đáng ngạc nhiên của sữa đậu nành

Những thực phẩm cần kiêng khi bị gan nhiễm mỡ

Thêm thực phẩm lành mạnh vào chế độ ăn uống là một cách để kiểm soát bệnh gan nhiễm mỡ. Tuy nhiên, điều quan trọng đối với những người mắc bệnh này là tránh hoặc hạn chế ăn một số loại thực phẩm đây.

Đồ chiên, mặn, cay nóng

Quá nhiều thực phẩm chiên hoặc mặn có khả năng làm tăng lượng calo và có thể dẫn đến béo phì, một nguyên nhân phổ biến của bệnh gan nhiễm mỡ.

Đồ chiên, mặn, cay nóng

Thêm gia vị và thảo mộc vào bữa ăn là một cách tuyệt vời để tạo hương vị cho thức ăn mà không cần thêm muối. Mọi người cũng thường có thể nướng hoặc hấp thức ăn thay vì chiên đầy dầu mỡ.

Rượu bia

Uống quá nhiều rượu là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh gan cấp tính và mãn tính. Rượu ảnh hưởng đến gan, góp phần gây ra bệnh gan nhiễm mỡ và các tình trạng khác, chẳng hạn như xơ gan.

Đường

Theo Cập nhật thực hành lâm sàng của AGA [1], những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ, đặc biệt là bệnh gan nhiễm mỡ không liên quan đến rượu, nên tránh hoặc hạn chế thêm đường. Những thứ này có thể góp phần làm tăng lượng đường trong máu và tăng chất béo trong gan.

Các nhà sản xuất thường thêm đường vào kẹo, kem và đồ uống ngọt như soda và nước trái cây. Đường bổ sung cũng có trong thực phẩm đóng gói, bánh nướng và thậm chí cả cà phê và trà mua ở cửa hàng.

Tránh các loại đường khác, chẳng hạn như fructose và xi-rô ngô cũng có thể giúp giảm thiểu chất béo trong gan.

Thịt đỏ

Một bài báo đánh giá năm 2019 [10] lưu ý rằng lượng chất béo bão hòa hấp thụ làm tăng lượng chất béo xung quanh các cơ quan, bao gồm cả gan.

Thịt bò, thịt lợn và thịt nguội đều có nhiều chất béo bão hòa. AGA gợi ý rằng một người mắc bệnh gan nhiễm mỡ cố gắng tránh những thực phẩm này càng nhiều càng tốt.

Thịt đỏ

Thịt nạc, cá, đậu phụ hoặc tempeh là những chất thay thế phù hợp. Tuy nhiên, cá hoang dã, nhiều dầu có thể là lựa chọn tốt nhất vì nó cũng cung cấp axit béo omega-3.

Chất béo, mỡ động vật

Mỡ động vật dễ dàng dung nạp vào cơ thể các bạn và đi qua gan, bài tiết ngoài ở gan. Nếu nhiều chất béo chứa trong gan sẽ gây quá tải cho gan và khiến cơ thể các bạn bị mắc bệnh gan nhiễm mỡ.

Hơn nữa, gan không thể bài tiết mỡ nên dễ gây tình trạng tích tụ mỡ. Các bạn nên thay các chất béo động vật bằng chất béo từ thực vật, điều này giúp cơ thể các bạn khoẻ mạnh và hạn chế tình trạng gan nhiễm mỡ.

Qua những chia sẻ trong bài viết Chế độ ăn cho người bị gan nhiễm mỡ: Thực phẩm nên ăn và nên tránh, AIA đã cung cấp cho các bạn những thực phẩm nên ăn và nên kiêng dành cho người mắc gan nhiễm mỡ. Để tránh được tình trạng gan nhiễm mỡ các bạn nên có một chế độ ăn lành mạnh, hạn chế các chất kích thích và nên kiểm tra sức khoẻ tổng quát hằng năm để tầm soát bệnh tật.

Nguồn tham khảo:

[1] American Gastroenterological Association.News - American Gastroenterological Association, 2023.

[2] Traub, J., Reiss, L., Aliwa, B., & Stadlbauer, V.Malnutrition in Patients with Liver Cirrhosis. Nutrients, 2021.

[3] Soleimani, D., Paknahad, Z., Askari, G., Iraj, B., & Feizi, A. Effect of garlic powder consumption on body composition in patients with nonalcoholic fatty liver disease: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Advanced Biomedical Research, 2016.

[4] Chen, Y., Wallig, M. A., & Jeffery, E. H. Dietary Broccoli Lessens Development of Fatty Liver and Liver Cancer in Mice Given Diethylnitrosamine and Fed a Western or Control Diet. Journal of Nutrition, 2016.

[5] Tang, G., Xu, Y., Zhang, C., Wang, N., Li, H., & Feng, Y. Green Tea and Epigallocatechin Gallate (EGCG) for the Management of Nonalcoholic Fatty Liver Diseases (NAFLD): Insights into the Role of Oxidative Stress and Antioxidant Mechanism. Antioxidants, 2021.

[6] Zhang, S., Fu, J., Zhang, Q., Liu, L., Meng, G., Yao, Z., Wu, H., Bao, X., Gu, Y., Lu, M. M., Sun, S., Wang, X., Zhou, M., Jia, Q., Song, K., Xiang, H., Wu, Y., & Niu, K. Association between nut consumption and non‐alcoholic fatty liver disease in adults. Liver International, 2019.

[7] Perdomo, C. M., Frühbeck, G., & Escalada, J. Impact of Nutritional Changes on Nonalcoholic Fatty Liver Disease. Nutrients, 2019.

[8] Brandt, A., Nier, A., Jin, C., Baumann, A., Jung, F., Ribas, V., García-Ruiz, C., Fernández-Checa, J. C., & Bergheim, I. Consumption of decaffeinated coffee protects against the development of early non-alcoholic steatohepatitis: Role of intestinal barrier function. Redox Biology, 2019.

[9] Vitaglione, P., Mazzone, G., Lembo, V., D’Argenio, G., Rossi, A., Guido, M., Savoia, M., Salomone, F., Mennella, I., De Filippis, F., Ercolini, D., Caporaso, N., & Morisco, F. Coffee prevents fatty liver disease induced by a high-fat diet by modulating pathways of the gut–liver axis. Journal of Nutritional Science, 2019.

[10] Perdomo, C. M., Frühbeck, G., & Escalada, J.Impact of Nutritional Changes on Nonalcoholic Fatty Liver Disease. Nutrients, 2019.